De wet bibob
De wet BIBOB heet voluit de Wet Bevordering Integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur en bestaat sinds 2003.
De wet geeft het openbaar bestuur de mogelijkheid om een onderzoek te doen naar (de achtergronden van) de aanvrager van een vergunning of subsidie of een partij die een vastgoedovereenkomst waar de overheid ook partij bij is, aangaat.
De wet BIBOB heeft kort gezegd als doel om misbruik van de vergunning, subsidie of vastgoedovereenkomst te voorkomen.
Een onderzoek op grond van de wet BIBOB kan veel verder strekken dan alleen een onderzoek naar de aanvrager. Ook bijvoorbeeld de financieringsconstructie, structuur van de onderneming of (zaken)relaties van de aanvrager kunnen worden doorgelicht. Eventuele ‘zorgen’ rond één van deze onderwerpen, kunnen leiden tot afwijzing van de aanvraag, met alle gevolgen van dien.
Vaak betekent een “BIBOB-onderzoek” dat een vergunningsprocedure veel meer tijd en geld kost.
- In het meest gunstige geval hoeft u slechts een aantal documenten aan te leveren, maar dit kan al snel oplopen tot een aantal dikke ordners.
- In het meest ongunstige geval wordt op grond van BIBOB een verzoek afgewezen. Dan komt u in een positie terecht waarin u zich heel slecht kunt verweren.
Dit artikel is bedoeld om uitleg te geven over de procedure en de gevolgen van de wet BIBOB. Daarnaast geven wij tips om ervoor te zorgen dat u sneller de procedure kunt doorlopen en uw kansen vergroot.
Waarmee kunnen we u helpen?
de procedure
Een BIBOB-onderzoek start met een vragenlijst.
Op grond van artikel 30 van de Wet BIBOB zijn vijf vragenlijsten vastgesteld, die opgenomen zijn in de Regeling Bibob-formulieren. De aanvrager dient deze vragenlijsten te beantwoorden. Daarnaast dient de aanvrager de in die vragenlijsten verzochte stukken te overleggen.
Over het algemeen krijgt de aanvrager veertien dagen de tijd om de vragenlijst te retourneren. Dit kan verlengd worden met nogmaals veertien dagen. De behandeling van de aanvraag wordt verlengd met de tijd dat het kost om de vragenlijst te beantwoorden.
onvoldoende gegevens
Wij zien in de praktijk vaak dat een BIBOB-procedure strandt in de eerste fase: het bestuursorgaan stuurt een brief dat gegevens ontbreken. Vaak wordt dan een aanvullende termijn van 14 dagen gegeven waarbinnen die gegevens aangevuld moeten worden. Indien dat niet gebeurt, of niet volledig gebeurt, dan wordt de aanvraag buiten behandeling gesteld. De aanvraag wordt dan formeel niet geweigerd, maar het effect is hetzelfde: de vergunning wordt niet verleend, de subsidie niet toegekend of de vastgoedovereenkomst gaat niet door.
Dit is vaak uiterst vervelend, omdat in sommige gevallen de gegevens wel degelijk aanwezig waren, maar omdat het de aanvraag onvoldoende duidelijk was, wat er werd bedoeld, wordt de vergunning niet verleend.
Dat het bestuursorgaan om aanvullende gegevens vraagt, kan overigens in iedere fase van het onderzoek plaatsvinden. Soms geven onderzoeksresultaten aanleiding tot het opvragen van aanvullende gegevens. Soms geven de verstrekte aanvullende gegevens juist aanleiding tot het opvragen van nóg meer gegevens. Zo kun je als ondernemer verstrikt raken in een steeds groter web van aanvullende gegevens. Dat vertraagt enorm, en kan zelfs ertoe leiden dat de uitkomst van het BIBOB-onderzoek is dat de aanvraag niet wordt verleend.
Met de juiste regie op dit punt kan de duur van de procedure enorm worden verkort, en overigens ook de kansen op succes worden vergroot. Neem contact op met ons: wij zijn ervaren in het loodsen van ondernemers door deze procedure.
eigen onderzoek door het bestuursorgaan
Na het opvragen van alle relevante gegevens, begint een BIBOB-onderzoek met een ‘eigen onderzoek’ door het bestuursorgaan, zoals de gemeente.
Dat begint met een beoordeling door het bestuursorgaan. Daarbij maakt het bestuursorgaan ook gebruik van andere bronnen dan alleen de vragenlijsten. Zo kan eigen informatie van het bestuursorgaan een rol spelen, maar ook informatie uit openbare bronnen zoals het Handelsregister, het Kadaster of nieuwsberichten. Ook mag het bestuursorgaan politie- en justitie-informatie van de aanvrager opvragen én gebruiken.
Het bestuursorgaan kan verder op grond van artikel 11a van de Wet BIBOB bij het Landelijk bureau BIBOB nagaan of eerder een advies is gevraagd bij het Landelijk bureau bibob . Als dit het geval is, krijgt het bestuursorgaan dit te horen, waarbij onder meer de conclusie van het advies verstrekt wordt.
Het bestuursorgaan waar de aanvraag is gedaan, combineert al deze informatie en toetst vervolgens zelfstandig of voldaan is aan de norm uit artikel 3 van de Wet BIBOB.
de norm
Nadat het onderzoek is afgerond, beoordeelt het bestuursorgaan of voldaan is aan de norm die in artikel 3 wet BIBOB omschreven staat. De aanvraag wordt geweigerd indien:
“een ernstig gevaar bestaat dat de beschikking gebruikt zal worden om:
- uit gepleegde strafbare feiten verkregen of te verkrijgen, op geld waardeerbare voordelen te benutten, of
- strafbare feiten te plegen.”
Om te toetsen of voldaan wordt aan deze norm, dient het bestuursorgaan gebruik te maken van zogenaamde indicatorenlijsten. Er zijn op dit moment vier indicatorenlijsten:
- voor de milieubranche,
- voor subsidies,
- voor vastgoedtransacties en
- voor openbare inrichtingen (zoals horeca).
Afwijzing aanvraag
Wanneer het bestuursorgaan van oordeel is dat voldaan wordt aan de norm uit artikel 3 wet BIBOB, is dat aanleiding om de aanvraag af te wijzen.
Een afwijzing op grond van BIBOB heeft ook gevolgen naar de toekomst toe: bij een latere aanvraag kan dit nog een rol spelen.
Toewijzing aanvraag
Als niet voldaan is aan de norm, gaat het proces van de afhandeling van de aanvraag verder en veelal wordt de aanvraag vervolgens toegewezen.
Aanvullend onderzoek
Een derde mogelijkheid is dat er wel voldoende informatie is om te concluderen dat de norm wordt voldaan – en dat de aanvraag geweigerd moet worden – maar dat er onvoldoende informatie is om dat standpunt rechtsgeldig te onderbouwen.
In die gevallen bestaat de mogelijkheid van aanvullend onderzoek door het Landelijk bureau BIBOB.
Onderzoek door landelijk bureau BIBOB
Het onderzoek van het Landelijk bureau BIBOB is vele malen diepgravender dan het eigen onderzoek van het bestuursorgaan. Het duurt ook langer. Een onderzoek van het Landelijk bureau BIBOB betekent dat de afhandeling van de aanvraag met tenminste 12 weken wordt opgeschort. Binnen die tijd hoeft u geen beschikking op uw aanvraag te verwachten.
Het Landelijk bureau BIBOB beschikt over veel meer informatie dan het bestuursorgaan. Zo kan men navraag doen bij de Politie, de Belastingdienst, het Kadaster, de Immigratie- en Naturalisatiedienst, de Arbeidsinspectie, het UWV, de FIOD/ECD, de sociale uitkeringsinstanties en de RDW.
En terwijl het bestuursorgaan alleen navraag kan doen met betrekking tot de aanvrager zelf, kan het landelijk bureau dit ook doen wat betreft de zakelijke relaties van de aanvrager. Dit wordt omgeschreven in artikel 3, vierde lid, aanhef en sub c van de Wet BIBOB.
Ook kan, net als het bestuursorgaan zelf, het Landelijk bureau BIBOB informatie opvragen bij de aanvrager zelf (vergelijkbaar met de vragenlijsten). Zo kunnen aanvullende vragen gesteld worden.
Beslissing door bestuursorgaan
Het Landelijk bureau BIBOB combineert alle verzamelde gegevens en brengt een advies uit aan het bestuursorgaan. Vervolgens is het aan het bestuursorgaan om de beslissing te nemen of de aanvraag verleend of geweigerd wordt.
Wat te doen bij een BIBOB-procedure?
Een BIBOB-procedure is complex en bestaat uit meerdere fasen. Over het algemeen geldt: hoe eerder in de procedure men actie onderneemt, hoe sneller een positieve uitkomst wordt bereikt.
BIBOB geweigerd? Neem direct contact op. Wij zijn ervaren in het inschatten van uw kansen in bezwaar en beroep.
TIP 1:
neem contact op met een ervaren specialist
Daarom is de eerste tip: neem direct contact op met een ervaren specialist op het gebied van BIBOB. Dit kan u heel erg veel tijd en geld besparen.
Door bijvoorbeeld het onderzoek te laten beperken tot een eigen onderzoek door het bestuursorgaan, kan veel tijd bespaard worden, maar kan ook de uitkomst in een positieve manier beïnvloed worden.
Maar let hierbij wel op: het inhuren van een professional op dit gebied kan een indicator zijn dat voldaan wordt aan de norm van artikel 3 van de Wet BIBOB.
Het is dus echt zaak om een ervaren specialist in te schakelen, omdat in de eerdere fasen ook veel (onherstelbaar) beschadigd kan worden. Tegelijkertijd is dit de tip die het meeste rendement kan opleveren.
In sommige gevallen kan het raadzaam zijn om zelfs vóór de indiening van de aanvraag een BIBOB-screening te doen. Als de aanvraag eenmaal is ingediend, kunnen immers geen fundamentele wijzigingen meer gemaakt worden: de aanvrager zal niet veranderen en vaak is het ook niet mogelijk om nog van financier te wisselen.
TIP 2:
doe alles accuraat en tijdig
De tweede tip lijkt een open deur. Zorg dat u alles accuraat en tijdig doet. De ervaring leert dat het goed en tijdig aanleveren van de verzochte stukken een wereld van verschil kan maken.
Een goed contact met de behandelend ambtenaar doet ook wonderen. Als iets later toegezonden wordt dan eerst toegezegd, kan een belletje dat het eraan komt veel verschil maken.
TIP 3:
houd het simpel
Tot slot een derde tip, die meer betrekking heeft op de onderneming zelf. Zorg dat daarbij alles in orde is en maak het niet te ingewikkeld. Ingewikkelde zaken kunnen vragen opwerpen, en dat is nu net wat voorkomen moet worden.
Dus kies voor een gangbare financiële constructie of in ieder geval voor een constructie die eenvoudig inzichtelijk te maken is, zodat in één oogopslag helder is hoe de vork in de steel zit.
Kies voor betrouwbare partners, want het is lastig verweren tegen een zakelijk partner die vanwege zijn of haar persoonlijke geschiedenis een belemmering vormt voor de BIBOB-goedkeuring. Die informatie is immers privacygevoelig en wordt niet met de aanvrager of diens raadsman gedeeld.
Kies voor het gebruikelijke, en wees voorbereid om uit te kunnen leggen waarom u afwijkt. Daarmee kunt u een BIBOB-onderzoek in de kiem smoren.
Conclusie
De wet BIBOB wordt door de overheid gepresenteerd als preventief instrument, om te voorkomen dat misbruik gemaakt wordt van beschikkingen van de overheid.
Op die manier tracht de overheid te voorkomen dat beschikkingen gebruikt worden voor het witwassen van geld of voor het plegen van strafbare feiten. Dit presenteert de overheid ook vanuit het tegengaan van ongelijke kansen met ‘eerlijke’ ondernemers, die zich wel aan de regels houden.
De praktijk is weerbarstiger. Een BIBOB-onderzoek betekent in alle gevallen dat de vergunningsaanvraag langer gaat duren. In de minst gunstige gevallen betekent het zelfs het verlies van de onderneming. De belangen zijn groot en vanwege de relatief open normen die gehanteerd worden, ontstaat al snel een gevoel van een instrument dat misbruikt kan worden.
Tegelijkertijd kan tijdig en goed optreden veel ellende voorkomen. Een BIBOB-onderzoek waarbij het ‘eigen onderzoek’ geen aanleiding geeft om verder gebruik te maken van BIBOB-bevoegdheden is met adequaat optreden mogelijk. Maak daar gebruik van!
Hoe kunnen we u helpen bij uw BIBOB procedure?
Neem gerust contact op. Wij kunnen u in één telefoongesprek vertellen wat we voor u kunnen betekenen.